Geçici Vergi Nedir?
Geçici vergi, işletmelerin ve serbest meslek sahiplerinin yıl sonunu beklemeden kazançları üzerinden peşin olarak ödediği bir vergidir. Devlet, gelir ve kurumlar vergisini yıl içine yayarak hem bütçe dengesini korur hem de mükelleflerin yıl sonunda toplu vergi yüküyle karşılaşmasını önler.
Bu vergi türü, gelir vergisi ve kurumlar vergisi mükelleflerini kapsar. Yani ticari, zirai veya mesleki kazanç elde eden herkes geçici vergi ödemekle yükümlüdür. Ancak maaş, kira veya faiz geliri elde edenler bu kapsama girmez.
Geçici vergi, üçer aylık dönemlerde hesaplanır ve ödenir. Yıl sonunda kesin vergi hesaplanırken bu ödemeler mahsup edilir, fazla ödenmişse iade alınabilir.
Kısacası geçici vergi, hem devletin gelirini düzenli hale getiren hem de işletmelerin vergi yükünü dengeleyen bir ön ödeme sistemidir.
Geçici Vergi Nasıl Hesaplanır?
Geçici vergi, işletmenin ilgili üç aylık dönemde elde ettiği kazanç üzerinden belirli bir oranda hesaplanır. Bu kazanç, gelir ve gider farkı dikkate alınarak tespit edilir. Yani önce dönemin tüm gelirleri toplanır, ardından giderler düşülür. Ortaya çıkan fark, o dönemin vergiye tabi kazancıdır.
Geçici Vergi Hesaplama Adımları:
- Döneme ait tüm gelir ve giderleri belirleyin.
- Giderleri gelirlerden çıkararak net kazancı bulun.
- Bulduğunuz kazanç üzerinden geçerli oranı uygulayın.
2025 yılı itibarıyla geçici vergi oranları:
- Gelir vergisi mükellefleri için %15,
- Kurumlar vergisi mükellefleri için %25.
Örnek:
Bir şahıs işletmesi Ocak–Mart döneminde 500.000 TL gelir elde etti, giderleri 200.000 TL.
- Vergiye tabi kazanç: 500.000 – 200.000 = 300.000 TL
- Geçici vergi: 300.000 x %15 = 45.000 TL
Bu tutar, beyanname verildikten sonra ödenir ve yıl sonundaki gelir vergisinden mahsup edilir. Yani geçici vergi, kazancınıza göre hesaplanan peşin bir vergi ödemesidir.
Geçici Vergi Dönemleri
Geçici vergi, yıl boyunca üçer aylık dönemler halinde beyan edilir. Her dönem, o üç aylık sürede elde edilen kazançları kapsar ve yıl içinde toplam dört geçici vergi dönemi bulunur. Amaç, yıl sonunu beklemeden kazancı düzenli aralıklarla beyan etmektir.
| Dönem | Kapsadığı Aylar | Beyanname Verme ve Ödeme Süresi |
|---|---|---|
| 1. Dönem | Ocak – Şubat – Mart | 17 Mayıs'a kadar |
| 2. Dönem | Nisan – Mayıs – Haziran | 17 Ağustos'a kadar |
| 3. Dönem | Temmuz – Ağustos – Eylül | 17 Kasım'a kadar |
| 4. Dönem | Ekim – Kasım – Aralık | Beyan edilmez (yıllık beyannameyle birleştirilir) |
Son dönem (Ekim–Aralık), yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamesiyle birleştirildiği için ayrı olarak beyan edilmez.
Bu takvim, işletmelerin yıl boyunca düzenli vergi planlaması yapmasını sağlar. Son teslimleri kaçırmamak için ajanda modülü üzerinden otomatik hatırlatıcılar oluşturmak faydalıdır. Dönemlerin sonunda beyannamenin zamanında verilmesi, gecikme cezası ya da faiz uygulanmaması açısından çok önemlidir.
Gelir Geçici Vergi
Gelir geçici vergi, gelir vergisi mükelleflerinin yani şahıs işletmeleri, serbest meslek erbapları ve adi ortaklıkların üçer aylık kazançları üzerinden ödedikleri vergidir. Bu sistem, bireysel girişimcilerin kazançlarını yıl sonuna kadar beklemeden beyan etmelerini sağlar.
Geçici vergi, gelir vergisinin peşin ödenmiş hali gibidir. Yıl sonunda kesin gelir vergisi hesaplanırken, bu geçici ödemeler toplam vergiden mahsup edilir. Eğer fazla ödeme varsa, bir sonraki dönemde kullanılabilir veya iade alınabilir.
Kimler Gelir Geçici Vergi Öder?
- Şahıs işletmeleri
- Serbest meslek sahipleri (örneğin avukat, doktor, mali müşavir, mimar vb.)
- Adi ortaklıklar
Ancak sadece ticari, zirai veya mesleki kazanç elde edenler bu kapsamda yer alır. Yani maaş, kira veya faiz geliri elde eden bireyler geçici vergi ödemez.
Örnek:
Bir grafik tasarımcı yılın ilk üç ayında 300.000 TL gelir elde etti, giderleri 100.000 TL.
- Kazanç: 300.000 – 100.000 = 200.000 TL
- Geçici vergi: 200.000 x %15 = 30.000 TL
Bu tutar ödenir ve yıl sonunda kesin gelir vergisinden düşülür.
Kısacası gelir geçici vergi, bireysel mükelleflerin vergi yükünü yıl içine yayarak nakit akışını kolaylaştıran bir uygulamadır.
Kurum Geçici Vergi
Kurum geçici vergi, şirketlerin ve kurumlar vergisi mükelleflerinin yıl içinde elde ettikleri kazançlar üzerinden önceden ödedikleri peşin vergidir. Bu vergi, yılın sonunda ödenecek kurumlar vergisinden düşülür. Yani şirketin üçer aylık kazancı hesaplanır, bu kazanç üzerinden geçerli oran uygulanır ve çıkan tutar geçici vergi olarak beyan edilip ödenir.
Kimler Kurum Geçici Vergi Öder?
- Anonim şirketler
- Limited şirketler
- Kooperatifler
- İktisadi kamu kurumları
- Dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler
Bu mükellefler, her üç aylık dönemde kazançlarını tespit ederek geçici vergi hesaplamak ve ödemekle yükümlüdür.
Kurum Geçici Vergi Oranı
2025 yılı itibarıyla kurum geçici vergi oranı %25'tir. Bu oran, kurumlar vergisinin peşin oranıyla aynıdır. Yani şirketinizin dönemsel kârı 1.000.000 TL ise, geçici vergi tutarı 1.000.000 x %25 = 250.000 TL olacaktır.
Kurum Geçici Vergi Neden Önemli?
Geçici vergi, kurumlar için sadece bir yükümlülük değil, aynı zamanda bir finansal denetim fırsatıdır.
Her üç ayda bir kazanç analizi yapmak, giderleri gözden geçirmek ve nakit akışını planlamak şirketler açısından ciddi avantaj sağlar. Ayrıca bu dönemde yapılan hesaplamalar, yıl sonundaki mali tablolarla tutarlı olmalıdır. Bu yüzden birçok işletme geçici vergi dönemlerinde mali müşavir desteği almayı tercih eder.
Kısacası kurum geçici vergi, şirketlerin mali disiplinini güçlendiren, vergi yükünü dengeleyen ve yıl sonu sürprizlerini önleyen bir uygulamadır.
Geçici Vergi Beyannamesi
Geçici vergi beyannamesi, işletmelerin üçer aylık kazançlarını beyan ettikleri resmî bildirimdir. Bu beyanname, ilgili dönemin sonunda hazırlanır ve Gelir İdaresi Başkanlığı'nın e-Beyanname sistemi üzerinden elektronik ortamda gönderilir. Bu süreçte Bulut Ön Muhasebe Programı kullanan işletmeler, dönemsel kâr/zarar ve mahsup raporlarını tek tıkla oluşturabilir.
Geçici vergi beyanı, hem gelir vergisi hem de kurumlar vergisi mükellefleri için zorunludur. Beyanname verilmeden önce, dönemsel gelir ve giderler dikkatlice incelenmeli, muhasebe kayıtları güncel olmalıdır.
Geçici Vergi Beyan Süreci Nasıl İşler?
- Dönem sonu itibarıyla gelir-gider tablosu hazırlanır.
- Vergiye tabi kazanç hesaplanır.
- Geçerli oran uygulanarak geçici vergi tutarı bulunur.
- e-Beyanname sistemi üzerinden "Geçici Vergi Beyannamesi" düzenlenir.
- Beyan süresi içinde elektronik olarak gönderilir ve ödemesi yapılır.
Beyanname Tarihleri
Her döneme ait beyanname, izleyen ikinci ayın 17'sine kadar verilmelidir. Örneğin Ocak–Şubat–Mart dönemine ait beyanname, Mayıs ayının 17'sine kadar verilir. Aynı tarih ödemelerin son günü olarak da geçerlidir. Ödemeler, e-Tahsilat Entegrasyonu bulunan sistemlerde online tahsilatla hızla tamamlanır.
Dikkat Edilmesi Gerekenler:
- Beyannamenin zamanında verilmemesi durumunda vergi ziyaı cezası uygulanır.
- Beyan edilen tutarın geç ödenmesi halinde gecikme faizi işler.
- Yanlış beyan, yıl sonu vergi mahsuplarında sorun yaratabilir.
Bu yüzden, geçici vergi beyannamesi sürecinde kayıtların doğru tutulması ve belgelerin eksiksiz olması büyük önem taşır. Çoğu işletme bu işlemleri, hata riskini azaltmak için mali müşavir aracılığıyla yürütür.
Geçici Vergi Nasıl Düşürülür?
Geçici vergi, doğrudan kazanç üzerinden hesaplandığı için tamamen ortadan kaldırılamaz. Ancak bazı yasal yöntemlerle vergiye esas kazancı düşürmek, dolayısıyla ödenecek vergi tutarını azaltmak mümkündür. Buradaki temel amaç, hem kanunlara uygun hareket etmek hem de işletmenin mali yükünü hafifletmektir.
- Giderleri Doğru ve Eksiksiz Beyan Etmek
İşletmenizin faaliyetiyle ilgili tüm giderleri belgelemek, vergiye esas kazancı doğrudan etkiler. Kira, personel maaşları, elektrik, iletişim, bakım, pazarlama gibi giderler mutlaka kayıt altına alınmalıdır. Her gider, kazançtan düşülerek vergiye tabi tutarı azaltır. - Amortisman Uygulamak
İşletmede kullanılan makine, araç, bilgisayar gibi sabit kıymetler için amortisman ayırmak geçerli bir yöntemdir. Amortisman, bu varlıkların maliyetinin yıllara yayılması anlamına gelir ve kazançtan düşülür. Böylece ödenecek vergi azalır. - Bağış ve Sponsorluk Giderlerinden Yararlanmak
Kanunen belirli oranlarda yapılan bağış ve sponsorluk harcamaları, vergi matrahından indirilebilir. Örneğin eğitim, sağlık veya spor alanında yapılan destekler, geçici vergi hesaplamasında önemli avantaj sağlar. - Geçmiş Yıl Zararlarını Mahsup Etmek
Geçmiş yıllarda zarar eden işletmeler, bu zararlarını sonraki yıllarda elde ettikleri kazançlardan mahsup edebilir. Bu sayede vergiye tabi kazanç azalır, dolayısıyla ödenecek geçici vergi tutarı da düşer. - Doğru Zamanlama ve Planlama Yapmak
Bazı harcamaları doğru döneme denk getirmek bile fark yaratabilir. Örneğin büyük bir gider kalemini geçici vergi dönemine yetiştirmek, o dönemin kazancını azaltarak vergi yükünü hafifletebilir. Bu nedenle her üç aylık dönemde gelir-gider planlaması yapılması son derece faydalıdır.
Geçici Vergi ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Ben sadece kira geliri elde ediyorum, geçici vergi ödemek zorunda mıyım?
Kira geliri, yani menkul ya da gayrimenkul sermaye iradı kapsamında olan kazançlar genellikle Geçici Vergi uygulamasına girmemektedir.
Şirketimiz zarar etti; geçici vergi beyanı ve ödemesi gerekir mi?
Eğer ilgili üç aylık dönemde kazanç yerine zarar oluşmuşsa, geçici vergi yükümlülüğü doğmaz. Ancak yine de döneme ait beyanname verilmesi gerekebilir.
Geçici vergiye ödenen tutar yıl sonundaki vergi borcundan tamamen düşer mi?
Evet; yıl sonunda hesaplanan gelir ya da kurumlar vergisinden, o yıl içinde ödenmiş olan geçici vergi tutarı mahsup edilir. Eksik ya da fazla ödemeler bu mahsup sonucuna göre düzenlenir.
Geçici vergi beyannamesini ne zaman vermeliyim, ödeme süresi nedir?
Her üç aylık dönemi takip eden ikinci ay 17'si (örneğin Ocak–Mart dönemi için 17 Mayıs) sonuna kadar hem beyannamenizi vermeli hem verginizi ödemelisiniz.
Ticari kazanç dışında serbest meslek gelirim de var; geçici vergi hesaplaması nasıl yapılır?
Serbest meslek erbabı olarak elde edilen kazanç da geçici vergiye tabidir. Yılın üç aylık dönemlerinde net kazanç (gelir eksi gider) üzerinden o döneme ait geçici vergi oranı uygulanır.
