APHB Nedir?
İş hayatında bordro, sigorta ve SGK bildirimleriyle ilgilenen herkesin sıkça duyduğu bir terim vardır: APHB, yani Aylık Prim ve Hizmet Belgesi. Peki bu belge tam olarak nedir, neden bu kadar önemlidir?
APHB, işverenlerin her ay çalışanlarıyla ilgili çalışma gün sayısı, prime esas kazanç tutarı ve sigorta primlerini Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) bildirdikleri resmi bir belgedir. Yani bu belge, hem işverenin hem de çalışanın sosyal güvenlik kayıtlarının doğru tutulmasını sağlayan temel unsurlardan biridir. Başka bir deyişle, APHB, bir işyerinde çalışan herkesin sigorta geçmişinin dijital kaydıdır.
SGK'ya verilen bu belge sayesinde, çalışanların primleri doğru hesaplanır ve emeklilik, sağlık hizmeti veya işsizlik ödeneği gibi haklarından kesintisiz yararlanmaları sağlanır. Her ay düzenli olarak verilmesi gereken APHB, aslında çalışanların geleceğini güvence altına alan bir sistemin parçasıdır. Bildirim, SGK sistemine elektronik ortamda E-imza ile onaylanarak güvenli biçimde gönderilebilir.
APHB, sadece çalışanların değil, işverenlerin de yasal yükümlülüklerini yerine getirdiklerini gösterir. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu gereğince her işveren, yanında çalışan her sigortalı için bu belgeyi düzenleyip belirlenen süre içinde SGK'ya göndermek zorundadır. Bu yükümlülük, hem kayıt dışı istihdamı önlemeyi hem de sigorta sisteminin düzenli işlemesini amaçlar.
APHB'de Yer Alan Temel Bilgiler
Belgenin içeriğinde birçok önemli bilgi yer alır. Örneğin:
- Çalışanın adı, T.C. kimlik numarası ve sigorta numarası,
- O ay çalıştığı gün sayısı,
- Brüt kazancı,
- Sigorta prim oranları ve türü,
- İşverenin sicil numarası gibi veriler bu belgede bulunur.
Puantaj, prim gün sayısı ve kazanç tutarlarının Personel Takip Modülü ile otomatik alınması, APHB'nin hatasız hazırlanmasına yardımcı olur.
Tüm bu bilgiler, SGK'nın çalışanların sigorta durumunu doğru şekilde takip etmesini sağlar. Eğer bir işveren APHB'yi eksik ya da hatalı bildirirse, bu durum hem idari para cezalarına hem de çalışan açısından mağduriyetlere neden olabilir. Bu yüzden belgeyi doğru ve zamanında vermek oldukça önemlidir. Son teslim tarihlerini kaçırmamak için Ajanda Modülü üzerinden yasal süreler için otomatik hatırlatıcılar oluşturmak faydalıdır.
Kısacası, APHB bir nevi çalışma hayatının şeffaf kayıt defteridir. Her ay düzenli olarak verilen bu belge sayesinde devlet, işveren ve çalışan arasındaki sosyal güvenlik dengesi korunur. Bu yönüyle APHB, hem hukuki hem de mali açıdan iş yaşamının vazgeçilmez bir parçasıdır.
APHB Sigorta Türü Nedir?
APHB belgesinde yer alan "sigorta türü" bölümü, çalışanların hangi kapsamda sigortalı olarak bildirildiğini gösteren önemli bir alandır. Yani bu alan, SGK'ya yapılan bildirimin hangi sigorta kolu üzerinden yapıldığını ifade eder. Her sigorta türü, çalışanın statüsüne, prim oranına ve faydalanacağı sosyal haklara göre değişir. Bu yüzden doğru sigorta türünün seçilmesi hem işveren hem de çalışan açısından son derece önemlidir.
APHB'de kullanılan sigorta türü kodları, SGK tarafından belirlenmiş standart kodlardır. Bu kodlar, farklı çalışma şekillerini ayırt etmek için kullanılır. En sık karşılaşılan bazı sigorta türleri şunlardır:
| Kod | Açıklama | Kullanım Alanı |
|---|---|---|
| 01 | Tüm Sigorta Kolları (4A) | En yaygın sigorta türüdür. Özel sektörde çalışan tam zamanlı personeller için kullanılır. Bu kapsamda emeklilik, işsizlik ve sağlık primi dâhil tüm sigorta kolları ödenir. |
| 02 | Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) | Emekli olduktan sonra çalışmaya devam eden kişiler bu kapsamda bildirilir. Bu kişiler için işsizlik sigortası primi kesilmez. |
| 03 | Kısmî Sigorta Kolları | Bazı geçici veya kısmi zamanlı çalışma türlerinde kullanılır. |
| 04 ve üzeri | Özel Durum Kodları | Mevsimlik işçiler, stajyerler, kamu personeli dışı özel durumlar gibi farklı çalışma biçimlerine göre değişiklik gösterir. |
Sigorta türü seçimi, sadece bir form doldurma detayı değildir. Bu seçim, çalışanın hangi sosyal haklardan yararlanacağını belirler. Yanlış seçilen bir sigorta türü, ileride emeklilik süresi, prim gün sayısı veya sağlık hizmetlerinden yararlanma gibi konularda ciddi sıkıntılar doğurabilir. Bu nedenle APHB doldurulurken sigorta türü alanı mutlaka dikkatle kontrol edilmelidir.
İşveren açısından bakıldığında, sigorta türü hem prim oranlarını hem de mali yükümlülükleri etkiler. Örneğin, emekli bir çalışan için yapılan bildirimin yanlışlıkla "01" kodu ile yapılması, işverene gereksiz prim ödemesi çıkarabilir. Aynı şekilde "02" yerine "01" kodu seçilirse, işsizlik primi yanlış şekilde yatırılmış olur. Bu durum, hem mali açıdan kayıp hem de idari cezalar doğurabilir.
Kısacası, APHB sigorta türü alanı, hem çalışanların sosyal güvenlik haklarını hem de işverenlerin yasal sorumluluklarını doğrudan etkileyen kritik bir bölümdür. Bu nedenle her bildirimin doğru kodla yapılması, hem SGK nezdinde hem de işletme açısından uzun vadede büyük önem taşır.
APHB Sigorta Statüsü Nedir?
APHB sigorta statüsü, çalışanların hangi sosyal güvenlik kapsamına dahil olduğunu gösteren bir tanımlamadır. Türkiye'de Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), sigortalıları çalışma şekillerine göre farklı statülerde değerlendirir. Bu statüler, çalışanların hangi kanunlara tabi olduklarını ve hangi haklardan yararlanabileceklerini belirler. APHB belgesinde yer alan sigorta statüsü bu ayrımın doğru şekilde yapılması açısından oldukça önemlidir.
SGK kapsamında üç temel sigorta statüsü bulunur: 4A, 4B ve 4C. Her biri farklı bir çalışma biçimini temsil eder.
| Statü Kodu | Adı | Açıklama | Kapsam |
|---|---|---|---|
| 4A | SSK (Kısa Vadeli Sigorta Kolları) | Özel sektörde işverene bağlı çalışan ücretli personelleri kapsar. İşveren, primlerini SGK'ya bildirir ve öder. | Özel sektör çalışanları |
| 4B | Bağ-Kur | Kendi nam ve hesabına çalışan serbest meslek sahipleri ve şirket ortaklarını kapsar. Primlerini kendileri öder. | Serbest meslek erbabı, şahıs firması sahipleri |
| 4C | Emekli Sandığı | Kamu kurumlarında çalışan memurları kapsar. Primler devlet tarafından ödenir. | Kamu görevlileri |
Sigorta Statülerinin Detayları
- 4A (SSK) Statüsü: Bu statü, özel sektörde çalışan ücretli personelleri kapsar. Yani bir işverene bağlı olarak çalışan herkes 4A kapsamında değerlendirilir. İşveren, bu kişilerin primlerini her ay düzenli olarak SGK'ya bildirir ve ödemesini yapar. APHB belgesi de bu bildirimin resmi belgesidir. En yaygın kullanılan sigorta statüsü budur.
- 4B (Bağ-Kur) Statüsü: Kendi nam ve hesabına çalışan kişiler, yani serbest meslek sahipleri ve şirket ortakları 4B statüsünde yer alır. Bu kişiler işveren olmadıkları için kendi sigorta primlerini kendileri öderler. APHB, genellikle bu statü için kullanılmaz; çünkü 4B'liler kendi bildirimlerini bireysel olarak yapar. Ancak bazı özel durumlarda (örneğin limited şirket ortağının aynı zamanda bir işyerinde sigortalı olarak çalışması gibi) iki statü bir arada görülebilir.
- 4C (Emekli Sandığı) Statüsü: Kamu kurumlarında çalışan memurlar 4C kapsamında sigortalıdır. Bu statüde primler devlet tarafından yatırılır. 4C'liler için APHB düzenlenmez; çünkü onların sigorta bildirimleri farklı bir sistem üzerinden yapılır.
APHB sigorta statüsünü doğru seçmek, hem işverenin yasal sorumluluklarını yerine getirmesi hem de çalışanın sosyal güvenlik haklarını doğru şekilde kazanması açısından çok önemlidir. Örneğin bir çalışan 4A statüsünde olması gerekirken yanlışlıkla farklı bir statüde bildirilirse, bu durum hem SGK nezdinde sorun yaratabilir hem de çalışanın emeklilik sürecinde hak kaybına neden olabilir.
Ayrıca, bazı çalışanlar için durum karışık olabilir. Örneğin emekli olup özel sektörde yeniden çalışmaya başlayan biri, hem 4A statüsünde hem de SGDP (Sosyal Güvenlik Destek Primi) kapsamında bildirilir. Bu örnek, sigorta statüsünün sadece "çalışma şekli" değil, aynı zamanda "çalışanın mevcut sosyal güvenlik durumu" ile de bağlantılı olduğunu gösterir.
APHB Hakkında Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Benim APHB bildirimi yapılmamış gözüküyor, ne yapmalıyım?
Bu soru, çalışanların hizmet dökümü veya e-Devlet üzerinden baktıklarında prim günlerinin ya da bildiriminin görünmemesi halinde karşılaşabileceği bir durumdur. Bu durumda işverenin APHB bildirimini zamanında yapıp yapmadığını, bildirim kodlarının doğru girilip girilmediğini kontrol etmek gerekir. İşverenle iletişime geçmek, SGK'ya ve işyerinin bordro sorumlularına durumu bildirmek önerilir.
APHB'de eksik gün bildirimi ne demek, prim günüm eksik gözüküyor?
Çalışanın hizmet dökümünde "eksik gün" ibaresi yer alıyorsa bu, işverenin o ay için tam gün prim bildiriminde bulunmadığı anlamına gelebilir. Bu durumda eksik gün bildiriminin nedenini (örneğin işe başlanmamış gün, devamsızlık, kısmi süreli çalışma) işverenin belirtmesi gerekir. Eksik gün anlamında prim gün sayısı düşerse, ileride emeklilik veya işsizlik gibi haklarda etkilenme söz konusu olabilir.
4A, 4B ve 4C statülerinden hangisinde olduğumu nasıl öğrenirim?
Çalışan olarak kendi sigorta statünüzü merak ediyorsanız, e-Devlet üzerinden Sosyal Güvenlik Kurumu Hizmet Dökümü sayfasına bakabilirsiniz. Tablodaki "Sigorta Statüsü/ Kodu" kısmında 4A (hizmet akdiyle işveren-bağımlı çalışan), 4B (kendi nam ve hesabına çalışan) veya 4C (kamu görevlisi) gibi bilgiler yer alır. Bu statü doğru değilse işyeri bordrosu ya da SGK ile görüşme gerekebilir.
İşten ayrıldım, APHB bildirimi yapılmış mı nasıl kontrol ederim?
İşten ayrıldıktan sonra hizmet dökümünüzde o ayın bildirimi "0 gün" ya da bildirilmemiş olarak görünebilir. e-Devlet üzerinden hizmet dökümünüzü indirip, işyeri bilgisi, "İşten Çıkış Tarihi" ve bildirim gün sayısı kısmını kontrol etmeniz fayda sağlar. Eğer bildirim yapılmamışsa önce işverene, ardından gerekirse SGK'ya müracaat ederek durumun düzeltilmesini talep edebilirsiniz.
APHB ile bildirilen sigorta türü kodu ne işe yarar, yanlış kod seçilirse ne olur?
APHB belgesinde yer alan sigorta türü kodu (örneğin "01 – Tüm Sigorta Kolları", "02 – SGDP" vb.) doğrudan çalışanın hangi sigorta kollarına (emeklilik, sağlık, işsizlik) tabi olduğunu belirler. Yanlış kod seçimi halinde çalışan ya da işveren açısından prim oranları, emeklilik gün sayısı, işsizlik sigortasından fayda gibi haklarda sorun yaşanabilir. Bu nedenle kodların doğru seçilmesi ve her ay bildiriminin kontrol edilmesi önemlidir.
