Cari Hesap Nedir?

Ticari hayatın en temel kavramlarından biri olan cari hesap, bir işletmenin finansal sağlığını ve nakit akışını yönetmesi için hayati öneme sahiptir. Müşterilerinizle ve tedarikçilerinizle olan tüm alacak verecek ilişkilerinizi şeffaf bir şekilde görmenizi sağlayan bu sistem, aslında modern bir veresiye defteri gibidir. Peki, sıkça duyduğumuz "cari" kelimesi tam olarak ne anlama geliyor ve bir işletme için neden bu kadar kritik? Bu kapsamlı rehberimizde, cari hesaptan cari hesap takibine, mutabakattan ekstrenin ne olduğuna kadar tüm detayları A'dan Z'ye ele alacağız.

Cari Ne Demek?

"Cari" kelimesi, Türk Dil Kurumu'na (TDK) göre "geçerli olan, yürürlükte bulunan, süregelen" anlamlarına gelir. Ticaret ve muhasebe dilinde ise bu anlam genişleyerek, bir işletmenin sürekli ticari ilişki içinde olduğu kişi veya kurumları (müşteriler, tedarikçiler, personel vb.) ifade etmek için kullanılır. Kısacası, ticari faaliyetlerinizde sürekli bir alışverişin olduğu, borç ve alacak ilişkisinin devam ettiği her taraf sizin için bir "cari"dir. Bu terim, ilişkinin anlık veya tek seferlik olmadığını, aksine devam eden bir süreci tanımladığını vurgular.

Cari Hesap Ne Demek?

Cari hesap, bir işletmenin müşterileri, tedarikçileri veya diğer ticari ortaklarıyla arasındaki tüm finansal işlemlerin kaydedildiği hesaba verilen isimdir. Bu hesap, taraflar arasındaki mal veya hizmet satışları, yapılan ödemeler, alınan tahsilatlar, faturalar, iadeler ve borç-alacak durumunu detaylı bir şekilde gösterir. Her bir müşteri veya tedarikçi için ayrı bir cari hesap kartı açılarak takip edilir.

Özünde cari hesap, işletmenizin can damarı olan alacak ve vereceklerinizi takip ettiğiniz bir sistemdir. Bu sayede;

Kimin ne kadar borcu var?
Kime ne kadar ödeme yapmanız gerekiyor?
Hangi müşteriden ne zaman tahsilat yapmalısınız?

gibi kritik soruların cevabını net bir şekilde görebilirsiniz. Bu düzenli takip, işletmenizin ön muhasebe süreçlerinin temelini oluşturur ve doğru bir nakit akışı yönetimi için vazgeçilmezdir. Sağlıklı bir finansal yapı kurmak isteyen her işletme, cari hesaplarını titizlikle yönetmek zorundadır.

Cari hesaplarınızı dijital ortamda kolayca takip etmek için bulut ön muhasebe yazılımı gibi çözümlerden faydalanabilirsiniz.

Cari Hesap Örneği

Kavramları somutlaştırmak için basit bir örnek üzerinden gidelim. Diyelim ki "ABC Teknoloji" adında bir firmanız var ve "XYZ Reklam Ajansı" isimli müşterinize düzenli olarak bilgisayar donanımı satıyorsunuz. XYZ Reklam Ajansı, sizin için bir caridir ve aranızdaki tüm alışverişi bir cari hesapta takip edersiniz.

XYZ Reklam Ajansı'nın cari hesabındaki hareketler şu şekilde olabilir:

10 Mayıs 2025: XYZ Reklam Ajansı'na 25.000 TL + KDV değerinde 2 adet dizüstü bilgisayar satıldı ve fatura kesildi. Bu işlem sonucunda XYZ Reklam Ajansı size borçlanır ve hesabına 25.000 TL alacak kaydedilir. (Bakiye: 25.000 TL Alacak)
25 Mayıs 2025: XYZ Reklam Ajansı, borcuna karşılık 15.000 TL'lik bir ödeme (tahsilat) yaptı. Bu ödeme, müşterinin borcunu azalttığı için hesabına 15.000 TL borç olarak işlenir. (Bakiye: 10.000 TL Alacak)
05 Haziran 2025: Ajansa 5.000 TL + KDV değerinde bir monitör daha satıldı. Hesabına tekrar 5.000 TL alacak kaydedilir. (Bakiye: 15.000 TL Alacak)
15 Haziran 2025: XYZ Reklam Ajansı kalan borcunun tamamını kapattı ve 15.000 TL daha ödeme yaptı. Hesaba 15.000 TL borç işlenir. (Bakiye: 0 TL)

Bu örnekte görüldüğü gibi, müşterinize yaptığınız her satış onun borcunu (sizin alacağınızı) artırırken, ondan aldığınız her tahsilat borcunu azaltır. Kalan bakiye, iki taraf arasındaki güncel borç-alacak durumunu net bir şekilde gösterir. Bu takip, finansal kontrolün temelidir.

Cari Hesap Ekstresi Nedir?

Cari hesap ekstresi, belirli bir tarih aralığında iki taraf (örneğin, satıcı ve müşteri) arasında gerçekleşen tüm finansal işlemlerin dökümünü gösteren resmi bir rapordur. Halk arasında hesap özeti veya hesap dökümü olarak da bilinir. Yukarıda verdiğimiz örneğin belirli bir dönemi kapsayan düzenlenmiş ve detaylı hali bir cari hesap ekstresidir.

Bu ekstrede genellikle aşağıdaki bilgiler yer alır:

İşlem Tarihi
Belge Numarası (Fatura No, Makbuz No vb.)
İşlem Açıklaması (Mal Satışı, Nakit Tahsilat, Havale/EFT vb.)
Borç Tutarı
Alacak Tutarı
İşlem Sonrası Güncel Bakiye

Cari hesap ekstresi, işletmelerin müşterilerine veya tedarikçilerine mevcut hesap durumlarını bildirmek, borçlarını hatırlatmak ve olası hataları tespit etmek için gönderilir. Aynı zamanda, bir sonraki adım olan cari hesap mutabakatı sürecinin de temel belgesidir. Düzenli olarak ekstre göndermek, hem tahsilat süreçlerinizi hızlandırır hem de ticari ilişkilerinizde şeffaflığı ve güveni artırır. Günümüzde bu işlemler, muhasebe programları aracılığıyla otomatik olarak oluşturulup e-posta yoluyla kolayca paylaşılabilmektedir.

Hesap özetlerini kolayca dışa aktarmak için Excel veri aktarım modülü işinizi oldukça kolaylaştırır.

Cari Hesap Sözleşmesi Nedir?

Cari hesap sözleşmesi, Türk Ticaret Kanunu'nda düzenlenen ve iki tarafın (genellikle tacirlerin) aralarındaki alacak ve borçları tek tek istemek yerine, belirli bir hesap dönemi sonunda oluşacak net bakiyeyi talep etmek üzere anlaştıkları resmi bir sözleşmedir. Bu sözleşme, sürekli ticari ilişki içinde olan işletmelerin işlerini büyük ölçüde kolaylaştırır.

Sözleşmenin temel mantığı şudur: Taraflar, yaptıkları her işlem (mal alımı, hizmet satışı vb.) için ayrı ayrı ödeme yapmak veya tahsilat peşinde koşmak yerine, tüm bu işlemleri tek bir "cari hesap" altında biriktirirler. Sözleşmede belirtilen hesap kesim tarihinde (örneğin, her ayın sonu veya her üç ayda bir) hesap kapatılır, borç ve alacaklar birbirinden mahsup edilir ve ortaya net bir bakiye çıkar. Bu bakiyeye "kabul edilmiş bakiye" veya "mutabakat zaptı" ile onaylanmış bakiye denir. Artık taraflar, tek tek faturaları değil, sadece bu net bakiyeyi birbirlerinden talep edebilirler.

Bir cari hesap sözleşmesi yapmanın avantajları şunlardır:

İşlem Kolaylığı: Her fatura için ayrı ödeme takibi yapma zorunluluğunu ortadan kaldırır.
Finansal Takas (Takas ve Mahsup): Alacak ve borçların karşılıklı olarak kapatılmasını sağlayarak nakit akışını rahatlatır.
Hukuki Güvence: Anlaşmazlık durumunda, tarafların haklarını yasal bir çerçevede korur ve ispat kolaylığı sağlar.

Bu sözleşme, özellikle düzenli ve yüksek hacimli iş yapan firmalar arasında finansal süreçleri basitleştiren ve güvenli hale getiren kritik bir araçtır.

Cari Hesap Borcu Nedir?

Cari hesap borcu, bir cari hesabın alacak ve borç kalemleri arasındaki fark sonucunda, bir tarafın diğerine ödemesi gereken net tutarı ifade eder. Yani, bir işletmenin müşterisinden olan toplam alacağı, müşterinin yaptığı ödemelerden fazlaysa, aradaki fark müşterinin cari hesap borcudur. Tersi durumda, yani işletmenin tedarikçisine olan borcu, yaptığı ödemelerden fazlaysa, bu fark da işletmenin cari hesap borcu olarak adlandırılır.

Örneğin, bir müşterinin cari hesap ekstresini incelediğimizde;

Toplam Alacak (Müşteriye kesilen faturalar): 50.000 TL
Toplam Borç (Müşteriden yapılan tahsilatlar): 30.000 TL

Bu durumda, müşterinin size olan cari hesap borcu 20.000 TL'dir. Bu bakiye, müşterinin size ödemesi gereken net tutarı gösterir. İşletmeler için cari alacak yönetimi, yani bu borçların zamanında ve eksiksiz tahsil edilmesi, şirketin finansal sürdürülebilirliği için hayati önem taşır. Geciken veya tahsil edilemeyen alacaklar, doğrudan işletmenin nakit akışını olumsuz etkiler ve operasyonel zorluklara yol açabilir. Bu nedenle, cari hesap borçlarının düzenli takibi ve yönetimi, başarılı bir finansal yönetimin temel taşlarından biridir.

Cari Hesap Mutabakatı Nedir?

Cari hesap mutabakatı, en basit tanımıyla, iki işletmenin kendi muhasebe kayıtlarını karşılaştırarak aynı borç-alacak bakiyesi üzerinde fikir birliğine varması sürecidir. "Mutabık kalmak" yani anlaşmak kelimesinden türeyen bu işlem, finansal kontrolün ve sağlıklı ticari ilişkilerin en önemli adımlarından biridir. Amaç, her iki tarafın defterlerindeki rakamların birbiriyle tutarlı olmasını sağlamaktır.

Mutabakat süreci genellikle şu şekilde işler:

Ekstre Gönderimi: Genellikle alacaklı olan taraf, belirli bir döneme (aylık, üç aylık vb.) ait cari hesap ekstresini karşı tarafa gönderir.
Kayıtların Karşılaştırılması: Ekstreyi alan taraf, bu belgedeki işlemleri (faturalar, ödemeler, iadeler) kendi ticari defterleri ve muhasebe kayıtları ile karşılaştırır.
Onay veya İtiraz:
- Mutabık Kalınırsa: Eğer iki tarafın kayıtları birbiriyle uyuşuyorsa, hesap özeti onaylanır. Bu onay, genellikle "mutabakat mektubu" imzalanıp geri gönderilerek veya bir e-posta teyidi ile resmiyet kazanır.
- Mutabık Kalınmazsa (Fark Varsa): Kayıtlar arasında bir uyuşmazlık (unutulmuş bir fatura, işlenmemiş bir ödeme, hatalı bir kayıt vb.) tespit edilirse, taraflar iletişime geçerek bu farkın nedenini araştırır ve hatayı düzelterek ortak bir bakiye üzerinde anlaşırlar.

Düzenli olarak cari hesap mutabakatı yapmak, olası anlaşmazlıkları en başından önler, hatalı işlemleri hızlıca tespit etme imkânı sunar ve şirketinizin alacakları üzerinde tam bir kontrol sahibi olmanızı sağlar. Bu işlem, özellikle denetim dönemlerinde veya hukuki bir anlaşmazlık durumunda güçlü bir kanıt niteliği taşır.

E-mutabakat süreçlerini hızlandırmak için e-imza ve e-fatura çözümlerini birlikte kullanabilirsiniz.

Özel Cari Hesap Nedir?

Özel cari hesap, genellikle bir işletmenin standart ticari faaliyetleri (mal ve hizmet alım-satımı) dışında kalan finansal ilişkilerini takip etmek için kullandığı hesap türüdür. Standart cari hesaplar, 120 Alıcılar (müşteriler) ve 320 Satıcılar (tedarikçiler) gibi ana hesap kodlarıyla takip edilirken, özel cari hesaplar daha farklı ve spesifik durumlar için kullanılır.

Özel cari hesapların kullanıldığı başlıca durumlar şunlardır:

Şirket Ortakları ile İlişkiler: Şirket ortaklarının şirkete borç vermesi veya şirketten borç alması gibi durumlar, "Ortaklara Borçlar" veya "Ortaklardan Alacaklar" gibi özel cari hesaplarda izlenir.
Personel ile İlişkiler: Personele verilen maaş avansları veya borçlar, "Personelden Alacaklar" hesabında takip edilir.
İştirakler ve Bağlı Ortaklıklar: Bir holdinge bağlı şirketler arasındaki ticari olmayan para transferleri veya borç-alacak ilişkileri bu hesaplar üzerinden yönetilir.
Bankacılık Terimi Olarak: Katılım bankacılığında, müşterilerin birikimlerini değerlendirebildikleri, karşılığında kâr payı geliri elde ettikleri ve vadesi olmayan hesap türüne de özel cari hesap denir. Bu hesaplar, geleneksel bankalardaki vadesiz mevduat hesaplarına benzer işlevler görür.

Kısacası, muhasebe açısından özel cari hesap, işletmenin ana faaliyet konusu dışındaki, ortaklar, personel veya ilişkili şirketler gibi taraflarla olan finansal hareketlerini düzenli bir şekilde kaydetmeye yarayan kritik bir araçtır.

Cari Hesap Takibi Nedir?

Cari hesap takibi, bir işletmenin tüm müşterileri (alıcılar) ve tedarikçileri (satıcılar) ile olan borç-alacak ilişkisini sistematik olarak kaydetme, izleme ve yönetme sürecidir. Bu süreç, tek seferlik bir işlem değil, işletmenin finansal sağlığını korumak için sürekli devam etmesi gereken dinamik bir faaliyettir. Başarılı bir cari hesap takibi, kimden ne kadar alacağınız olduğunu, kime ne kadar borcunuz olduğunu ve bu ödemelerin vadelerinin ne zaman geldiğini anlık olarak bilmenizi sağlar.

Bu takibin temel amacı, işletmenin nakit akışını optimize etmektir. Etkili bir takip sayesinde;

Tahsilat Süreçleri Hızlanır: Vadesi gelen alacaklar zamanında fark edilir ve müşterilere gerekli hatırlatmalar yapılarak ödemelerin gecikmesi önlenir.
Ödeme Planlaması Yapılır: Tedarikçilere yapılacak ödemeler önceden planlanır, bu da hem ticari itibarı korur hem de olası gecikme faizlerinin önüne geçer.
Finansal Riskler Azalır: Sürekli geç ödeme yapan veya borcunu ödemeyen riskli müşteriler kolayca tespit edilebilir.
Raporlama Kolaylaşır: İşletmenin genel finansal durumu hakkında net ve güvenilir raporlar oluşturmak için gerekli veriler her an elinizin altında olur.

Kısacası cari hesap takibi, bir işletmenin sadece geçmiş finansal işlemlerini kaydetmesi değil, aynı zamanda gelecekteki finansal adımlarını doğru planlaması için gereken en temel ön muhasebe faaliyetidir.

Cari Hesap Takibi Nasıl Yapılır?

Cari hesap takibini verimli bir şekilde yapmak, işletmenizin ölçeğine ve teknolojiye adaptasyon seviyenize göre farklılık gösterebilir. Günümüzde kullanılan başlıca yöntemler şunlardır:

1. Manuel Yöntemler (Geleneksel):

Cari Hesap Defteri: Özellikle küçük esnaflar tarafından kullanılan klasik veresiye defteri yöntemidir. Her cari için ayrı bir sayfa açılır ve işlemler el ile yazılır. Basit olsa da hata yapma riski yüksek, raporlama imkânı olmayan ve zamanla yönetimi zorlaşan bir yöntemdir.
Excel / E-Tablo: Deftere göre daha düzenli bir yöntemdir. Formüller kullanarak bakiyeleri otomatik hesaplatabilirsiniz. Ancak bu yöntemde de veri girişi tamamen manueldir, birden fazla kişinin aynı anda çalışması zordur ve işletme büyüdükçe Excel dosyaları karmaşık ve hantal bir hale gelebilir.

2. Profesyonel Yöntem (Önerilen):

Cari Hesap Programı veya Ön Muhasebe Yazılımı: Günümüz işletmeleri için en etkili ve güvenilir yöntem budur. Bu programlar, cari hesap takibini otomatize ederek süreci hem hızlandırır hem de insan kaynaklı hataları minimuma indirir.

Bir cari hesap programı kullanarak:

Her cari için kolayca cari kartlar oluşturabilir, tüm bilgilerini tek bir yerde saklayabilirsiniz.
Kestiğiniz her e-Fatura veya e-Arşiv Fatura sonrası alacak bakiyeleri otomatik olarak güncellenir.
Yaptığınız tahsilatları ve ödemeleri anında işleyerek güncel bakiyeleri görebilirsiniz.
Tek tıkla cari hesap ekstresi veya alacak yaşlandırma raporu gibi kritik raporlar alabilirsiniz.
Vadesi gelen alacaklar için otomatik hatırlatmalar kurarak tahsilatlarınızı kolaylaştırabilirsiniz.
Bulut tabanlı bir yazılım kullanarak verilerinize internetin olduğu her yerden güvenli bir şekilde erişebilirsiniz.

İşletmenizin finansal kontrolünü tam anlamıyla sağlamak ve verimliliği artırmak için manuel yöntemler yerine modern bir cari hesap programı kullanmak, uzun vadede en doğru stratejidir. Küçük ve orta ölçekli işletmeler için masaüstü ön muhasebe yazılımı, cari takip işlemlerinde pratik çözümler sunar.

Cari Hesap Programı

Cari hesap programı, işletmelerin müşteri ve tedarikçileriyle olan tüm finansal ilişkilerini dijital ortamda kolayca yönetmelerini sağlayan bir yazılımdır. Geleneksel defter ve Excel tablolarının yarattığı zaman kaybını, hata riskini ve karmaşıklığı ortadan kaldıran bu programlar, modern işletmeciliğin vazgeçilmez bir aracı haline gelmiştir. Genellikle kapsamlı bir ön muhasebe programı veya ERP yazılımının temel bir modülü olarak sunulur.

İyi bir cari hesap programının sahip olması gereken temel özellikler şunlardır:

Kolay Cari Kart Yönetimi: Müşteri ve tedarikçi bilgilerini (adres, vergi numarası, iletişim, risk limiti vb.) kolayca kaydedip düzenleyebilme.
Otomatik Fatura ve Gider İşleme: Satış faturalarını (e-Fatura, e-Arşiv) oluşturma, gönderme ve bu faturaların tutarlarını ilgili cari hesaba otomatik olarak işleme.
Ödeme ve Tahsilat Takibi: Yapılan ödemeleri ve alınan tahsilatları (nakit, banka havalesi/EFT, kredi kartı) kaydederek bakiyeleri anında güncelleme.
Detaylı Raporlama: Tek bir tıklama ile cari hesap ekstresi, borç/alacak durum raporu, yaşlandırma raporları ve mutabakat mektubu gibi kritik belgelere ulaşma imkânı.
Bulut Tabanlı Erişim: Bulut tabanlı cari hesap programları sayesinde verilere internetin olduğu her yerden, herhangi bir cihazla (bilgisayar, tablet, telefon) güvenli bir şekilde erişebilme.
Entegrasyon Yeteneği: Banka hesapları, e-ticaret platformları ve diğer iş yönetimi araçlarıyla entegre çalışarak veri akışını otomatikleştirme.

Bir cari hesap programı kullanmak, işletmenize sadece zaman kazandırmakla kalmaz, aynı zamanda finansal verilerinizin doğruluğunu artırır, nakit akışı yönetiminizi güçlendirir ve stratejik kararlar almanız için size sağlam bir zemin sunar.

Bilsoft'un cari hesap programı ile müşterilerinizin bakiyelerini anlık görüntüleyebilir, stok sayım ve proje takip modülü gibi modüllerle destekleyebilirsiniz.

Cari Hesap Hakkında Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Cari hesap ile banka hesabı aynı şey midir?

Hayır, aynı şey değildir. Cari hesap, sizin bir müşteri veya tedarikçi ile aranızdaki borç-alacak ilişkisini takip ettiğiniz muhasebesel bir kayıttır. Banka hesabı ise bankada bulunan, para transferi ve ödeme gibi işlemleri yaptığınız finansal bir mevduat hesabıdır. Cari hesaba ilişkin ödemeler veya tahsilatlar, banka hesabı aracılığıyla yapılabilir ancak ikisi farklı kavramlardır.

Cari hesapta "borç bakiyesi" ve "alacak bakiyesi" ne anlama gelir?

Bu terimler, kimin kime borçlu olduğunu gösterir. Bir müşterinizin cari hesap ekstresine baktığınızda:

Alacak Bakiyesi: Müşterinin SİZE borcu olduğunu gösterir. Yani, siz müşteriden alacaklısınız.
Borç Bakiyesi: SİZİN müşterinize borcunuz olduğunu gösterir. Bu durum genellikle müşterinin yaptığı bir fazla ödeme veya mal iadesi sonrası ortaya çıkar.

Cari hesap takibi yapmak yasal bir zorunluluk mudur?

Evet, dolaylı olarak bir zorunluluktur. Türk Ticaret Kanunu ve Vergi Usul Kanunu, tacirlerin tüm ticari işlemlerini, borçlarını ve alacaklarını kaydettikleri ticari defterler tutmasını zorunlu kılar. Cari hesap takibi de bu kayıtların en önemli parçasını oluşturur. Doğru ve düzenli bir takip, hem yasal yükümlülükleri yerine getirmenizi sağlar hem de olası vergi denetimlerinde sorun yaşamanızı engeller.

Bir cari hesabın eksi bakiye vermesi ne anlama gelir?

Cari hesapta "eksi bakiye" genellikle, o cariye borcunuz olduğu anlamına gelir. Örneğin, bir müşterinin hesabı eksi bakiyedeyse, bu durum müşterinin size fatura tutarından daha fazla ödeme yaptığını veya bir ürünü iade ettiğini gösterir. Yani sizin o müşteriye para iadesi yapmanız veya bu tutarı gelecekteki alışverişlerinden mahsup etmeniz gerekir. Bu durum, teknik olarak "borç bakiyesi" olarak ifade edilir.

BA/BS Formunun cari hesapla ilgisi nedir?

BA/BS formları, vergi dairesine yapılan aylık bildirimlerdir ve bu bildirimlerdeki veriler doğrudan cari hesap kayıtlarınızdan alınır. Bir ay içinde tek bir firmadan yaptığınız KDV hariç 5.000 TL ve üzeri alımlarınızı (Form BA) ve yine tek bir firmaya yaptığınız 5.000 TL ve üzeri satışlarınızı (Form BS) bu formlarla beyan edersiniz. Kısacası, doğru tutulmuş bir cari hesap, hatasız bir BA/BS bildirimi yapmanın temel şartıdır.